مؤسس سلسله افشاریه، نادر است که در سال ۱۱۰۰ هجری قمری در دستگرد از توابع درگز به دنیا آمد. در ۱۷ سالگی اسیر ازبکان شد و پس از چهار سال گریخت. در ابیورد داخل دستگاه باباعلی، حاکم آنجا شد. سپس رهسپار مشهد گردید و با ملک محمود سیستانی از در مخالفت درآمد تا سرانجام به دربار شاه‌طهماسب دوم صفوی رسید. در سال ۱۱۳۹ هجری به تحریک نادر فتحعلی خان قاجار سردار کل سپاه شاه‌طهماسب کشته شد. نادر به‌فرمان شاه‌طهماسب به‌جای او منصوب شد. در همین سال نادر به‌اتفاق شاه‌طهماسب مشهد را محاصره کردند و ملک محمود سیستانی ناچار به تسلیم قلعه جام شکست داد و هرات را به تصرف خود درآورد. در سال ۱۱۴۲ هجری در مهماندوست دامغان نادر، اشرف را شکست داد. اشرف به‌جانب تهران گریخت و در همین سال در جلگه مورچه‌خورت اصفهان اشرف شکست دیگری از نادر خورد و افغان‌ها به سمت فارس متواری شدند. نادر پس از استراحت مختصری در اصفهان به تعقیب اشرف پرداخت و برای سومین بار در دشت زرقان فارس وی را شکست داد. اشرف به‌جانب قندهار گریخت، لیکن در بلوچستان کشته شد. در سال ۱۲۴۳ هجری نادر عازم آذربایجان شد و پس از فتح ساوجبلاغ، مراغه و دهخوارقان و شکست سپاه عثمانی وارد تبریز شد. در همین زمان افغان‌ها ابدالی به مشهد حمله کردند. نادر ناچار رهسپار خراسان شد و در غیاب وی شاه‌طهماسب با سپاهی به تبریز آمد و در نزدیکی ایروان عثمانی‌ها را شکست داد. از طرف دولت عثمانی علی پاشا و احمد پاشا حاکم بغداد مأمور تسخیر عراق عجم شدند. شاه‌طهماسب از آن‌ها شکست خورد و کرمانشاه و همدان و تبریز و مراغه به تصرف دولت عثمانی درآمد. شاه‌طهماسب به اصفهان گریخت و تقاضای صلح کرد. به‌موجب عهدنامه‌ای که در بغداد بین طرفین بسته شد، شاه‌طهماسب متعهد شد که شهرستان‌های واقع در آن‌سوی رودخانه ارس را که شامل گنجه، تفلیس، ایروان، نخجوان و داغستان می‌شد، به دولت عثمانی واگذار کند. نادر در همین زمان پس از برقرار کردن آرامش در افغانستان غربی، بی‌اساس بودن معاهده شاه‌طهماسب و عثمانی را به شهرستان‌های ایران اطلاع داد و بلافاصله عازم اصفهان شد. در اصفهان شاه‌طهماسب را به سان سپاه دعوت کرد، شاه‌طهماسب شب را در اردو گذراند و دست به میگساری زد. نادر از موقعیت استفاده کرد و عدم شایستگی شاه را به تأیید حضار رسانید و سرانجام در سال ۱۱۴۵ هجری پس از خلع شاه‌طهماسب، عباس میرزا فرزند خردسال او را نامزد سلطنت کرد و خود عهده‌دار نیابت سلطنت شد. نادر در همین سال از طریق کرمانشاه، بغداد را محاصره کرد. سلطان عثمانی توپال عثمان پاشا سردار معروف خود را به کمک احمد پاشا حاکم بغداد فرستاد. در جنگی که بین طرفین درگرفت، به دلیل شدت گرمای تابستان و کمبود آب، پیاده‌نظام ایران از پای درامد. نادر به سمت کرمانشاه عقب‌نشینی کرد و همدان را محل اجتماع سپاه قرار داد و از هر طرف یاری خواست. در سال ۱۱۴۶ هجری از همدان رهسپار عراق عرب شد و در قریه لیلان واقع در سه فرسنگی کرکوک، سپاه توپال عثمان پاشا را به‌سختی شکست داد و در همین سال احمد پاشا والی بغداد به نمایندگی از طرف دولت عثمانی با نادر صلح کرد. طبق این عهدنامه مقرر شد که طرفین اسرا را آزاد کنند و مرزهای دولتین همان مرزهای ایام سلطنت شاه سلطان حسین باشد. سپس نادر عازم سرکوبی محمدخان بلوچ شد. در همین سال به دلیل سرپیچی پادشاهان عثمانی از قبول مفاد عهدنامه‌ای که بین نادر و احمدشاه بسته شده بود، بعد از سرکوبی محمدخان بلوچ، عازم آذربایجان شد و از طرف دولت عثمانی، عبدالله پاشا مأمور جلوگیری وی گردید. نادر در سال ۱۱۴۷ هجری از اردبیل به شروان که تحت تصرف سرخای خان دست‌نشانده دولت عثمانی بود تاخت. سر خای خان گریخت و داغستان به تصرف نادر درآمد. در همین زمان دولت روسیه به‌موجب معاهده‌ای، دربند و باکو را به ایران پس داد. در سال ۱۱۴۸ هجری نادر سپاهیان عثمانی را در جلگه باغاورد یا مراد تپه شکست داد و گنجه و تفلیس را تصرف کرد. دولت عثمانی حاضر شد که ایروان را تسلیم دولت ایران کند و به‌این‌ترتیب ولایات غربی و شمالی غربی ایران از عثمانی‌ها پس گرفته شد. نادر بعد از سرکوبی امرای یاغی گرجستان و داغستان رهسپار رود ارس شد و در صحرای مغان اردو زد و در همین محل از بزرگان کشوری و لشکری ایران دعوت کرد و پس از جمع شدن مدعوین، ضمن گزارش مفصلی از خدمات خود، آن‌ها را در انتخاب شاه جدید آزاد گذاشت. حاضران که در حقیقت مرعوب شده بودند، غیر از نادر شخص دیگری را شایسته این مقام ندانستند، نادر ابتدا قبول نکرد اما سرانجام تحت شرایطی حاضر به قبول سلطنت شد. بعدازآنکه شرایط خود را به تأیید نمایندگان ایران رساند، تاج سلطنت را بر سر گذاشت. پس از ختم مجلس مغان، سرکوبی ایل بختیاری را موردتوجه قرار داد و عازم محل استقرار ایل مذکور شد. درنتیجه علیمراد خان چهارلنگ رئیس ایل را دستگیر کرد و به قتل رساند. در سال ۱۱۴۹ هجری عازم قندهار و سرکوبی افغان‌ها غلجائی شد. قندهار بعد از یک سال محاصره در سال ۱۱۵۰ هجری به تصرف نادر درآمد. ضمن محاصره قندهار، نادر سفرایی به دربار محمدشاه گورکانی پادشاه هندوستان فرستاد و از او خواست که از پناه دادن افغان‌ها غلجائی خودداری ورزد، لیکن پادشاه هند گذشته از آنکه توجهی به درخواست نادر نکرد، سفیر ایران را هم مدت یک سال در دربار خود نگه داشت. همین‌که نادر از این مطلب آگاه شد، در سال ۱۱۵۱ هجری پس از تصرف شهرهای غزنین و کابل از طریق جلال‌آباد و بعد خیبر وارد جلگه پنجاب شد و در دشت کرنال واقع در شمال دهلی، سپاهیان محمدشاه را شکست داد. محمدشاه شخصاً به حضور نادر آمد و تقاضای عفو کرد. نادر او را مورد محبت قرارداد و همراه وی عازم دهلی شد. پس از چند روز اقامت در دهلی، شایع شد که نادر مسموم شده است. درنتیجه شورشی بر پا شد که منجر به کشته شدن عده زیادی از سپاهیان نادر شد. برای سرکوبی شورشیان، نادر فرمان قتل‌عام داد. سرانجام به شفاعت محمدشاه شورشیان را بخشید. در سال ۱۱۵۲ هجری با نفایس زیاد ازجمله تخت طاووس و دو قطعه الماس معروف به دریای نور و کوه نور به‌طرف ایران حرکت کرد. پس از رسیدن به هرات، عازم سرکوبی ابوالفیض خان حاکم بخارا شد، لیکن حاکم مذکور شخصاً خدمت نادر رسید و مورد لطف قرار گرفت و رودخانه جیحون سرحد بین ایران و بخارا شد. نادر در سال ۱۱۵۲ هجری پس از تصرف خیوه و کشتن ایلبارس خان حاکم آن محل، یکی از نواده‌های چنگیز خان را به حکومت آنجا منصوب کرد. در سال ۱۱۵۴ هجری از مشهد عازم سرکوبی لزگی‌ها شد. هنگام عبور از جنگل‌های سوادکوه به جان وی سوءقصد شد. سپس رضاقلی میرزا فرزند خود را به تهران فرستاد و خود رهسپار داغستان شد. هرچند در این سفر تعدادی از رؤسای لزگی‌ها قبول اطاعت کردند، غالب طوایف این منطقه از موقعیت طبیعی استفاده کردند و به نقاط سخت کوهستانی پناه بردند و خسارات زیادی به سپاهیان نادر وارد آوردند. نادر به دربند مراجعت کرد، درحالی‌که به دلیل عدم موفقیت خود سخت خشمناک شده بود. در همین زمان، غلامی را به اتهام سوءقصد نزد نادرآوردند. وی رضا قلی میرزا را محرک خود معرفی کرد، نادر رضاقلی میرزا را احضار کرد و پس از محاکمه او را نابینا کرد. در سال ۱۱۵۶ هجری برای قبولاندن شرایط خود به دولت عثمانی، شهرهای کرکوک و موصل را تصرف کرد. دولت عثمانی ناچار تقاضای متارکه جنگ داد تا آنکه در زمان مناسب، مجدداً به مذاکره بپردازند. نادر به شهروان برگشت. در همین سال یکی از سیاحان انگلیسی به نام جان آلتون را مأمور کرد که در مشهد سرو لنگرود برای دولت ایران کشتی بسازد. در سال ۱۱۵۸ هجری محمد یکن پاشا سردار معروف عثمانی از طریق ارز روم و دیار بکر و قارص به ایران حمله کرد، نادر به‌اتفاق نصرالله میرزا فرزند خود به مقابله یکن پاشا شتافت. در محل مراد تپه سپاهیان عثمانی را محاصره کرد و آن‌ها را شکست داد. پس‌ازاین فتح، به دولت عثمانی پیشنهاد صلح کرد و از طریق اصفهان عازم مشهد شد. به‌فرمان نادر، میرزا مهدی خان استرآبادی و مصطفی خان شاملو برای بستن معاهده، مأمور استانبول شدند. در سال ۱۱۵۹ هجری بین دو دولت ایران و عثمانی عهدنامه‌ای تحت شرایط زیر بسته شد:
۱. مقرر شد مرزهای دولتین همان مرزهای زمان سلطان مراد چهارم و شاه صفی باشد.
۲. هر یک از دولتین ایران و عثمانی سفرایی به مدت سه سال به پایتخت همدیگر اعزام دارند.
۳. حکام عثمانی، حجاج ایرانی را به‌سلامت از یک محل به محل دیگر برسانند.
۴. طرفین از این تاریخ به بعد از دشمنی و اقدام به اموری که با صلح مغایرت دارد، خودداری کنند.
۵. حکام سرحدی از انجام عملیاتی که مخالف با دوستی بین دولتین است، خودداری کنند.
نادر در سال ۱۱۶۰ هجری به مشهد رسید. به‌فرمان وی علی‌قلی خان برادرزاده‌اش و طهماسب قلی خان جلایر یکی از سردارانش مأمور سرکوبی اهالی سیستان شدند. درنتیجه همدست شدن علی‌قلی خان با شورشیان، کار طغیان بالا گرفت. در چنین وضعی کردهای خبوشان هم سر به شورش برداشتند، نادر عازم سرکوبی آن‌ها شد، در همین زمان عصبانیت و ناراحتی او شدت گرفت، درنتیجه درصدد برآمد کلیه روسای قزلباش را به قتل برساند، روسای قزلباش بعد از اطلاع از تصمیم نادر، پیش‌دستی کردند و او را شبانه در سراپرده‌اش کشتند. مهم‌ترین حوادثی که در دوران سلطنت نادر در کشورهای دیگر جهان آن روز به وقوع پیوست، به شرح زیر است:
آسیا
چین: در چین سلسله چینگ (منچو) سلطنت می‌کرد (۱۱۴۴ – ۱۹۱۲ م.) امپراتور این زمان چین، چین لونگ نام داشت که در سال ۱۷۳۶ م. به تخت سلطنت چین نشست. ژاپن: در این زمان خاندان توکوگاوا در ژاپن سلطنت داشتند (۱۶۰۳ – ۱۸۶۷ م.) عربستان سعودی: مؤسس سلسله آل سعود، محمد ابن سعود است که در واحه در عیه مقام داشت (۱۱۵۹ ه.ق.) (۱۷۴۶ م.) ابن عبدالوهاب مؤسس فرقه وهابیه به محمد ابن سعود پناه برد و در درعیه اقامت گزید. عمان: در سال ۱۱۴۹ هجری (۱۷۳۷ م.) دوره فترت هفت‌ساله پیش آمد که در طول مدت آن عمان تحت تصرف ایران بود. سرانجام احمد ابن بوسعید که در زمان امامت سیف ابن سلطان والی صحار بود به دوران استیلای ایرانیان پایان داد.
اروپا
اتریش: پس از مرگ شارل ششم در سال ۱۷۴۰ م. جنگی بین اتریش و پشتیبانانش، انگلستان و هلند، ازیک‌طرف و پروس و فرانسه و اسپانیا از طرف دیگر بر سر جانشینی او درگرفت. پس‌ازاینکه دخترش ماری ترز به‌جای پدر نشست، شارل هفتم فیلیپ پنجم و آوگوستوس سوم پادشاه لهستان مدعی جانشینی شارل ششم شدند و فردریک کبیر مدعی قسمتی از سیلزی شد. فردریک با حمله به سیلزی جنگ را آغاز کرد. در سال ۱۷۴۲ م. ماری ترز قسمت عمده سیلزی را به فردریک واگذاشت و با پروس صلح کرد. ساکس نیز در سال ۱۷۴۳ م. با اتریش متحد شد. فرانسویان در سال ۱۷۴۲ م. از پراک عقب نشستند و در سال ۱۷۴۳ م. از انگلستان شکست خوردند. در سال ۱۷۴۴ م. فردریک به بوهم تاخت و دومین جنگ سیلزی را آغاز کرد، ولی سپاهیان اتریش و ساکس او را بیرون راندند. پس از مرگ شارل هفتم، باویر نیز از جنگ کنار کشید. در مقابل، فرانسویان در سال ۱۷۴۰ م. انگلیس‌ها را مغلوب کردند و جورج دوم در سال ۱۷۴۵ م. با فردریک قراردادی منعقد ساخت که سیلزی به پروس داده شود. ماری ترز پس از شکست سال ۱۷۴۵ م. هوهنفرید برگ ناچار به‌موجب معاهده در سال ۱۷۴۵ م. به این شرایط تن درداد. اسپانیا: شاه اسپانیا در این زمان فیلیپ پنجم است (۱۷۰۰ – ۱۷۴۶ م.) فیلیپ مردی عیاش و سست‌عنصر و ازهرجهت تحت نفوذ درباریان بود. بعد از وی پسرش فردیناند ششم جانشین او شد. (۱۷۴۶ – ۱۷۵۹ م.) انگلستان: پادشاه انگلستان در این زمان جورج دوم است (۱۷۲۷ – ۱۷۶۰ م.) در سال ۱۷۴۰ م. در جنگ جانشینی اتریش جورج شخصاً فرماندهی سپاهیان خود را به عهده گرفت. وی آخرین شاه انگلستان است که شخصاً در جنگ فرماندهی سپاه را به عهده داشت. پرتغال: شاه پرتغال در این زمان ژان پنجم است (۱۷۰۶ – ۱۷۵۰ م.) پروس: شاه پروس در این زمان فردریک کبیر است (۱۷۴۰ – ۱۷۸۶ م.) دانمارک: پادشاه دانمارک در این زمان کریستیان ششم است (۱۷۳۰ – ۱۷۴۶ م.) پادشاهی مصرف بود. در مدت سلطنت وی ابنیه زیادی که متضمن صرف هزینه‌های زیادی بود، بنا گردید. بعد از وی پسرش فردریک پنجم به سلطنت دانمارک و نروژ نشست (۱۷۴۶ – ۱۷۶۶ م.) در دوران سلطنت وی تجارت و صنعت توسعه یافت. روسیه: تزار روس در این زمان آنا ایوانوونا است (آنا دوشس دوکورلاند) (۱۷۳۰-۱۷۴۰ م.) وی اشخاصی را که دررسیدن او به قدرت مساعدت کرده بودند، کشت. در این جنایات، همدست او مردی بیرن نام بود که جمعی از اهالی آلمان را در اختیار خود درآورده بود و به‌تدریج نفوذ آلمان‌ها چنان بالا گرفت که این دوره از تاریخ روسیه را عهد سلطه آلمان‌ها نام نهاده‌اند؛ اما این قدرت و نفوذ آلمان‌ها دوامی نیافت و روس‌ها انتقام سختی کشیدند و دختر دوم پطر کبیر، کاترین را که الیزابت نام داشت به تخت نشاندند. او در جنگ هفت‌ساله با موفقیت بر ضد پروس جنگید و دانشگاه مسکو را بنیاد گذارد. در دوران زمامداری وی نفوذ آلمان از بین رفت. بعد از الیزابت برادرش پطر سوم به تخت نشست. اولین اقدامش خارج کردن روسیه از جنگ هفت‌ساله و عقد اتحاد با فردریک دوم پادشاه پروس بود. پطر در سال ۱۷۴۴ م. با سوفیا که بعداً به نام کاترین دوم امپراتور روسیه شد، ازدواج کرد. سیسل و ناپل: شاه سیسیل و ناپل در این زمان کارلوس سوم است (۱۷۳۵ – ۱۷۵۹ م.) وی پسر فیلیپ پنجم است. فرانسه: پادشاه فرانسه در این زمان لوئی پانزدهم است (۱۷۱۵ – ۱۷۷۴ م.) در سال ۱۷۴۴ م. به همراهی دولت‌های اسپانیا و پروس در جنگ جانشینی اتریش شرکت جست. فنلاند: در سال ۱۷۴۳ م. قسمتی از خاک فنلاند که در تصرف سوئد بود، به تصرف روسیه درآمد. لهستان: در سال ۱۷۳۶ م. آوگوستوس سوم پسر آوگوستوس دوم به سلطنت لهستان انتخاب شد. مجارستان: شاه مجارستان در این زمان شارل سوم است (۱۶۸۵ – ۱۷۴۰ م.) شارل دانشمندان و به‌ویژه موسیقیدانان را موردحمایت خود قرار می‌داد.
جانشینان نادرشاه
در سال ۱۱۶۰ هجری علی‌قلی خان برادرزاده نادر ملقب به علی شاه در مشهد به تخت نشست و به‌فرمان وی برادرش ابراهیم‌خان مأمور اصفهان شد. ابراهیم‌خان بعد از یک سال در اصفهان دعوی سلطنت کرد و در جنگی که بین دو برادر درگرفت، علی شاه مغلوب شد. ابراهیم شاه پس از دفع برادر خود در نظر داشت که شاهرخ فرزند رضا قلی میرزا را به سلطنت انتخاب کند، اما اهالی مشهد تصمیم او را نیرنگی بیش ندانستند و در سال ۱۱۶۲ هجری شاهرخ را به سلطنت برداشتند. در همین سال ابراهیم شاه که عازم جنگ با شاهرخ شده بود، نزدیک قم به دست طرفداران شاهرخ دستگیر و کشته شد. دیری نگذشت که شاهرخ به دست سیدی به نام میر سید محمد متولی آستانه قدس رضوی دستگیر و نابینا شد. می‌رسید محمد چهل روز به نام شاه سلیمان در مشهد زمام امور را در دست گرفت تا سرانجام به دست اهالی مشهد دستگیر شد و بار دیگر شاهرخ نابینا به سلطنت نشست. در سال ۱۲۱۰ هجری شاهرخ درگذشت و فرزندش نادر میرزا جانشین او شد. تذکر این نکته ضرورت دارد که کریم‌خان زند به‌پاس حق نعمت هیچ‌وقت متعرض خراسان که در دست شاهرخ میرزای نابینا بود، نشد و شاهرخ تا آخرین دقایق عمر خود با اسمی از سلطنت در آنجا حکمرانی می‌کرد. بعد از وی پسرش نادر میرزا جای او را گرفت که در سال ۱۲۱۸ هجری فتحعلی شاه او را از خراسان بیرون راند و به‌این‌ترتیب سلسله افشاریه منقرض گردید. مهم‌ترین حوادثی که در دوران سلطنت جانشینان نادر در دنیای آن روز به وقوع پیوست، به شرح زیر است:
آسیا
افغانستان: بعد از کشته شدن نادر یکی از سردارانش به نام احمدشاه درانی در سال ۱۷۴۷ م. رهسپار افغانستان شد و سلسله درانی را در افغانستان تأسیس کرد. چین: در چین سلسله چینگ (منچو) سلطنت می‌کرد (۱۶۴۴ – ۱۹۱۲ م.) ژاپن: در ژاپن خاندان توکوگاوا سلطنت داشتند (۱۶۰۳ – ۱۸۶۷ م.) عثمانی: سلطان عثمانی در این زمان سلطان محمود اول است (۱۷۳۰ – ۱۷۵۴ م.) عمان: امام عمان در این زمان احمد ابن سعید است که در مسال ۱۱۶۳ هجری (۱۷۴۹ م) عنوان امام به خود داد. هندوستان: فرمانروای تیموریان هند در این زمان احمد بهادر است (۱۱۶۱ – ۱۱۶۷ ه.ق.) که سیزدهمین پادشاه سلسله تیموریان هند است.
اروپا
اسپانیا: شاه اسپانیا در این زمان فردیناند ششم است (۱۷۴۶ – ۱۷۵۹ م.) در طول مدت سلطنت خود اسپانیا را دور از جنگ نگاه داشت. پرتغال: شاه پرتغال در این زمان ژان پنجم است (۱۷۰۶ – ۱۷۵۰ م.) پروس: پادشاه پروس در این زمان فردریک کبیر است (۱۷۴۰ – ۱۷۸۶ م.) روسیه: تزار روسیه در این زمان الیزابت پتروونا است (۱۷۴۱ – ۱۷۶۲ م.) سیسل و ناپل: شاه سیسیل و ناپل در این زمان کارلوس سوم است (۱۷۳۵ – ۱۷۵۹ م.) فرانسه: پادشاه فرانسه در این زمان لوئی پانزدهم است (۱۷۱۵ – ۱۷۷۴ م.)