چنگیز خان در حدود سال ۵۴۹ هجری در مغولستان به دنیا آمد. بیش از سیزده سال نداشت که پدرش یسوکای بهادر درگذشت، وی بعد از مرگ پدر رئیس قبیله قیات شد. دیری نگذشت که اقوام و قبایل مجاور سرزمین خود را یکی بعد از دیگری به اطاعت درآورد و قلمرو خود را هم‌مرز با متصرفات سلطان محمد خوارزمشاه کرد. به همین سبب، درصدد برقراری روابط دوستانه با او برآمد. طولی نکشید که عده‌ای از بازرگانان مغولی عازم ایران شدند. غایر خان حاکم شهر اترار به کالاهای آن‌ها چشم طمع دوخت و همگی را کشت و همین عمل چنگیز را بر آن داشت که با تمام نیروی خود به کشور خوارزمشاه حمله‌ور شود. در سال ۶۱۵ هجری آهنگ تسخیر قلمرو سلطان محمد خوارزمشاه را کرد و در سال ۶۱۶ هجری لشکریان چنگیز به شهر اترار رسیدند. چنگیز پس از تصرف شهرهای نور و زرنوق، در همین سال بخارا را تصرف کرد و آن را با خاک یکسان گردانید. در سال ۶۱۷ هجری سمرقند نیز به سرنوشت بخارا دچار شد. در سال ۶۱۸ هجری جرجانیه پایتخت خوارزمشاه سقوط کرد و عده زیادی قتل‌عام شدند. در همین زمان شهرهای مرو و هرات و نیشابور یکی بعد از دیگری به تصرف چنگیز درآمد. مقارن این ایام سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه پسر سلطان محمد در قصبه پروان نزدیک غزنین شکست سختی به یکی از سرداران چنگیز وارد ساخت، اما بعدازاین فتح بین سرداران سپاه بر سر تقسیم غنائم جنگی نزاع درگرفت. در چنین وضعی چنگیز به تعقیب جلال‌الدین آمد. جلال‌الدین که تاب مقاومت در خود ندید، با جنگ‌وگریز از رودخانه سند گذشت و خود را به هندوستان رسانید. بعد از فرار جلال‌الدین، چنگیز به مغولستان برگشت و در سال ۶۲۴ هجری درگذشت.