نقشۀ تاریخ


احمد شاه


نقشه تاریخ ایران و جهان

بعد از خلع محمد علی شاه فرزند ۱۲ ساله اش به سلطنت نشست. همان‌طور که گفته شد عضدالملک قاجار به سمت نیابت سلطنت انتخاب شد و امور کشور تحت نظر یک هیئت مدیره قرار گرفت که اولین اقدام این هیئت تبعید محمد علی شاه به اروپا بود. بعد از مرگ عضدالملک، ناصرالملک به نیابت سلطنت انتخاب شد. مجلس شورای ملی در سال ۱۳۲۸ هجری برای اصلاح امور مالی ایران هیئتی از مستشاران امریکایی را زیر نظر مورگان شوستر وعده‌ای از مستشاران سوئدی را به ریاست کار سن جهت تأسیس ژاندارمری استخدام کرد. احمد شاه در سال ۱۳۳۲ هجری تاج‌گذاری کرد و مدت نیابت سلطنت ناصرالملک به پایان رسید. در همین زمان جنگ جهانی اول شروع شد. با اینکه نخست‌وزیر وقت مستوفی‌الممالک رسما کشور ایران را بی طرف اعلام کرد، لیکن متاسفانه مطامع سیاست روسی و انگلیسی نابسامانیهایی پدید آورد که شاه جوان و بی تجربه را عاجز و مأیوس کرد. دولت‌های متخاصم توجهی به بی طرفی ایران نکردند و نواحی شمالی و غربی و جنوبی ایران میدان جنگ و تاخت‌وتاز آن‌ها قرار گرفت. در سال ۱۳۳۳ هجری دولت‌های انگلیس و روس قرارداد ۱۹۰۷ م. را لغو کردند و بین آن دو، قرارداد دیگری که به قرارداد ۱۹۱۵ معروف است، بسته شد که به موجب آن منطقه بیطرف را از میان برداشتند و ایران را به دو منطقه نفوذ تقسیم کردند. در سال ۱۳۳۶ هجری انگلیس‌ها چون دیدند نواحی شمالی ایران آزاد شده است و امکان دست‌اندازی آلمان‌ها بر این قسمت می‌رفت و به تصور اینکه تمام ایران تحت نفوذ آن‌ها باقی خواهد ماند، علاوه بر اینکه در پذیرفتن نمایندگان ایران به انجمن صلح بین‌المللی اشکال‌تراشی کردند، در سال ۱۳۳۷ هجری قرار داد دیگری با ایران منعقد کردند که به قرار داد ۱۹۱۹ معروف است و به موجب آن اختیار کامل امور مالی و نظامی ایران تحت نظر مستشاران انگلیسی قرار می‌گرفت. بر اثر پیشنهاد دولت ممالک متحده امریکای شمالی مجمع اتفاق ملل این، قرارداد را به رسمیت نشناخت و گذشته از این، قرار داد با مخالفت عده‌ای از آزادیخواهان روبرو شد. وثوق‌الدوله نخست‌وزیر وقت با توقیف روزنامه‌ها و اعزام احمد شاه به اروپا تااندازه‌ای از بروز شورش جلوگیری کرد. طولی نکشید که دولت وثوق‌الدوله که مسئول انعقاد قرارداد بود. مجبور به استعفا شد و حسن پیرنیا (مشیرالدوله) در سال ۱۳۳۸ هجری امور دولت را در دست گرفت و قرارداد ۱۹۱۹ را موقوف الاجرا اعلام کرد. ادامه روند حوادث، موکول به چگونگی تأسیس سلسله پهلوی می‌شود. مهم‌ترین حوادثی که در دوران سلطنت احمد شاه در سایر کشورهای جهان آن روز به این شرح است:

آسیا

اردن هاشمی: اردن هاشمی تا سال ۱۹۱۸ م. تحت تسلط ترکان عثمانی بود. در سال ۱۹۲۰ جزئی از دولت مستعجل سوریه شد. در سال ۱۹۲۳ به صورت امیرنشین مستقل تحت فرمان عبدالله ابن حسین هاشمی درآمد.

افغانستان: پادشاه افغانستان در این زمان حبیب الله خان است. (۱۹۰۱ – ۱۹۱۹ م.) بعد از کشته شدن ری سلطنت به پسرش امان الله خان رسید (۱۹۱۹ – ۱۹۲۹ م) در دوران سلطنت وی سومین جنگ افغانستان با انگلستان شروع شد، اما طولی نکشید که بین افغانستان و انگلستان صلح برقرار گردید و به موجب پیمان اوت سال ۱۹۱۹ استقلال افغانستان به رسمیت شناخته شد.

تایلند: شاه تایلند از سلسله چاکری در این زمان رامای پنجم است (۱۸۶۸ – ۱۹۱۰ م.) بعد از وی رامای ششم زمام امور را در دست گرفت (۱۹۱۰ – ۱۹۲۵ م.) در سال ۱۹۱۷ م. به طرفداری از متفقین در جنگ جهانی اول شرکت جست.

چین: در این زمان در چین تحریکات پی‌درپی که عمدتا به رهبری دکتر سن یاتسن صورت می‌گرفت، سرانجام منجر به انقلاب جمهوری‌خواهان و انقراض سلسله چینگ در سال ۱۹۱۲ م. شد و حکومت جمهوری به ریاست دکتر سنیاتسن برقرار گردید، ولی کمی بعد به نفع یوان – شیکای که در دوران سلسه چینگ دارای مشاغل مهمی بود، استعفا کرد. یوان شیکایی در سال ۱۹۱۶ م. درگذشت. دولت پکن (چین شمالی) به دست امرای نظامی برافتاد. در کانتون (چین جنوبی) دکتر سن یا تسن را به ریاست جمهوری برداشتند و از این زمان عملا چین به دو قسمت تقسیم شد. دکتر سن یاتسن به تحکیم موقعیت حزب ملیون (کومینگ تانگ) پرداخت. حکومت پکن در جنگ جهانی اول به ممالک آلمان و اتریش اعلان‌جنگ داد. به همین جهت در سال ۱۹۱۹ هر دو دولت نمایندگانی برای امضای معاهده ورسای به اروپا فرستادند. ژاپن: ژاپن در سال ۱۹۱۰ م. شبه‌جزیره کره را به قلمرو خود ملحق کرد. در جنگ جهانی اول منافع آلمان را در شانتونگ به دست آورد و جزایر متصرفی واقع در اقیانوس کبیر تحت عنوان قیمومیت به ژاپن واگذار شد. امپراتور ژاپن در این زمان موتسوهیتو است (۱۸۶۷ – ۱۹۱۲ م.) دوره امپراتوری او به میجی معروف است. حکومت شوگونی را برانداخت و قدرت مطلقه را در دست امپراتور متمرکز ساخت. پسر و جانشین وی یوشی هیتو است (۱۹۱۲ – ۱۹۲۶ م.) که در سال ۱۹۲۱ مبتلا به جنون شد و پسرش هیرو هیتو به نیابت سلطنت منصوب گردید. سوریه: بعد از جنگ جهانی اول کنگره‌ای از نمایندگان قسمت اعظم سوریه، فیصل اول را به پادشاهی سوریه انتخاب کردند (مارس ۱۹۲۰ م.) اما متفقین نسبت به این عمل اعتنایی نکردند و سوریه، یعنی تقریبا سوریه و لبنان امروزی را تحت قیمومیت فرانسه قراردادند. عثمانی: به علت استبداد سلطان عبدالحمید، جوانان ترک در سال ۱۹۰۸ م. سر به شورش برداشتند. در نتیجه در سال ۱۹۰۹ سلطان عبدالحمید خلع شد و سلطنت به برادرش سلطان محمد پنجم رسید (۱۹۰۹ – ۱۹۱۸ م.) در دوران سلطنت سلطان محمد پنجم نفوذ دولت عثمانی به‌کلی از بوسنی و هرزگوین برچیده شد. در سال بلغارستان اعلام استقلال کرد و در نتیجه جنگ با ایتالیا، به موجب معاهده اوستی سال ۱۹۱۲ دولت عثمانی از طرابلس غرب چشم پوشید. در همان سال اتحادیه دول بالکان با دولت عثمانی وارد جنگ شد و روسیه از آن‌ها حمایت کرد. در نتیجه مقدونیه و سالونیک از تصرف عثمانی خارج شد. باآنکه دولت عثمانی در آغاز جنگ جهانی اول بیطرف مانده بود، بر اثر فشار افراد کمیته ای که در عثمانی تشکیل شده بود، به دولت‌های اروپای مرکزی (آلمان و اتریش) پیوست. سلطان محمد قبل از پایان جنگ جهانی اول درگذشت و سلطنت نصیب برادرش سلطان محمد ششم شد. (۱۹۱۸-۱۹۲۲ م.) در دوران سلطنت همین سلطان جدید بود که متفقین معاهده سورا را با دولت عثمانی منعقد کردند، ولیکن بر اثر انقلابات عثمانی و قیام ترکان مفاد آن عملی نشد و بعدها به جای آن معاهده لوزان در سال ۱۹۲۳ بین دولت ترکیه جدید و متفقین منعقد شد. در سال ۱۹۲۲ م. مجلس کبیر آنکارا خلع سلطان محمد ششم را اعلام کرد و عبدالمجید دوم را جانشین سلطان محمد ششم گردانید که آخرین خلیفه عثمانی است. مصطفی کمال پاشا در سال ۱۹۲۳ م. تشکیل جمهوری ترکیه را اعلام کرد. در سال ۱۹۲۴ مجلس کبیر، خلافت را نیز ملغی ساخت و به‌این‌ترتیب امپراتوری عثمانی متلاشی شد. عبدالمجید راهی پاریس شد و در همان شهر درگذشت. عراق: بعد از پایان جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸ م.) در سال ۱۹۲۰ م. عراق تحت قیمومیت انگلستان قرار گرفت و حکومتی موقت به ریاست سید عبدالرحمان گیلانی در نوامبر همان سال تشکیل گردید. ملک فیصل اول در سال ۱۹۲۱ به سلطنت عراق رسید. در همان سال با انتخاب یک مجلس مؤسسان و تصویب قانون اساسی عراق یک کشور مستقل سلطنتی و پارلمانی اعلام شد. عربستان سعودی: در سال ۱۹۱۶ م. شریف حسین ابن علی حاکم مکه استقلال یافت و شریف حسین به‌عنوان پادشاه ان سرزمین شناخته شد. عمان: در سال ۱۹۱۳ م. سالم الخروسی را به امامت انتخاب نمودند. شورشیان به مسقط حمله کردند، لیکن حمله آن‌ها توسط سربازان هندی دفع گردید. سالم الخروسی در سال ۱۹۲۰ کشته شد. جانشین او امام محمد عبدالله با سلطان تیمور پسر و جانشین فیصل موافقت‌نامه‌ای امضا کرد که به موجب آن قبایل داخلی از خود مختاری بهره‌مند شدند.

مطالب تاریخی بیشتر >  محمدشاه قاجار

کره: در سال ۱۹۱۰ م. کره رسما به امپراتوری ژاپن ملحق شد. بعد از سال ۱۹۱۹ (پایان جنگ جهانی اول) یک حکومت موقت کره ای به ریاست نسینگمان ری در شانگهای تأسیس شد.

هندوستان: مبارزات سیاسی گاندی از سال ۱۹۱۹ م. شروع شد و تا پایان حیاتش ادامه داشت و او در این مدت طولانی یکه‌تاز میدان سیاست بود و در طول این مدت وضع کلی سیاست هندوستان را تغییر داد، ولی خود او تغییر نکرد.

افریقا

الجزایر: الجزایر در جنگ جهانی اول در پیروزی متفقین نقش مهمی داشت. تانگانیکا: کشور تانگانیکا بیش از ۹۰۰ هزار کیلومترمربع وسعت دارد و در مشرق افریقا در ساحل اقیانوس هند واقع شده است. در سال ۱۹۲۰ م. به صورت سرزمین تحت قیمومیت جامعه ملل درآمد و اداره آن به انگلستان واگذار شد. توکولند: توگولند مستعمره سابق المان بیش از ۸۹ هزار کیلومترمربع وسعت دارد. در مغرب افریقا در ساحل خلیج گینه قرار دارد. در سال ۱۹۱۴ م. توسط سپاهیان فرانسوی و انگلیسی اشغال شد. در سال ۱۹۲۲ جامعه ملل آن را به دو سرزمین قیمومی تقسیم کرد. یکی توگولند فرانسه به وسعت بیش از پنجاه‌وپنج هزار کیلومترمربع در قسمت شرقی که پایتخت آن لومه بود و دیگری توگولند بریتانیا به وسعت بیش از سی‌وسه هزار کیلومتر که در قسمت غربی بود. تونس: پس از جنگ جهانی اول نهضت دستور که هدفش خود مختاری تونس بود، توسط نماینده مقیم سرکوب شد. حبشه: امپراتور حبشه در این زمان منلیک دوم است (۱۸۸۹-۱۹۱۳ م.) وی استقلال حبشه را در مقابل تجاوزات اروپائیان حفظ کرد. نوه و جانشین او را که به دین مقدس اسلام مشرف شده بود، کلیسای حبشه را مرتد دانست و از سلطنت خلع کرد و دختر منلیک دوم به نام زاودیتو (۱۸۷۶-۱۹۳۰ م.) زمام امور را به دست گرفت.

مراکش: در سال ۱۹۱۱ م. اسپانیایی‌ها قسمتی از نواحی شمالی مراکش را اشغال کردند. در سال ۱۹۱۲ عبدالحافظ با دولت فرانسه پیمان فاس را امضا کرد که به موجب آن مراکش تحت‌الحمایه فرانسه گردید. لیکن دولت فرانسه تعهد کرد که منافع دولت اسپانیا را در مراکش محترم شناسد. در نتیجه عبدالحافظ که برادر خود را به علت طرفداری از اروپاییان از سلطنت خلع کرده بود، با احساس سرافکندگی از عمل خود ناچار به استعفا شد. فرانسویان برادرش یوسف را در سال ۱۹۱۲ جانشین او کردند که وی وفاداری خود را نسبت به فرانسویان ادامه داد. دیری نگذشت که شورشهایی علیه پیمان فاس در گوشه و کنار مراکش به وقوع پیوست که مهم‌ترین آن‌ها شورش عبدالکریم ریفی بود. مصر: فرمانروای خدیوان مصر در این زمان عباس دوم حلمی است که در آغاز جنگ جهانی اول در استانبول بود. در همان محل تحت تأثیر تبلیغات اهالی مصر و سودان علیه دولت انگلستان قرار گرفت. به همین سبب درصدد مبارزه با انگلستان برآمد و همین اعمال وی باعث شد که انگلستان، مصر را تحت‌الحمایه خود قرار دهد و او را نیز از خدیوی خلع نماید. در سال ۱۹۱۴ م. عمویش حسین کامل جانشین او شد و عنوان سلطان یافت. در سال ۱۹۱۷ احمد فوأد جانشین برادر خود حسین کامل شد. دوره فرمانروایی فوأد از نظر بیداری مصریان از اهمیت خاصی برخوردار است. افرادی از جمله زغلول پاشا پس از پیمان ترک مخاصمه در سال ۱۹۱۸ مبارزات خود را علیه اشغال مصر و برافکندن نفوذ انگلستان از آن سرزمین علنی کردند. بر اثر همین مبارزات بود که انگلستان در سال ۱۹۲۲ استقلال مصر را به رسمیت شناخت و فوأد عنوان شاه بر خود نهاد. لیبی: بین سالهای ۱۹۱۱-۱۹۱۲ م. جنگ ایتالیا با عثمانی درگرفت که پس از پایان جنگ به فرمان سلطان عثمانی اهالی لیبی از خودمختاری برخوردار شدند. با این اوصاف سلطان عثمانی تحت عنوان خلیفه اسلام حق منصوب کردن حاکم را از وظایف خود دانست. در سال ۱۹۱۴ کشور لیبی تحت اشغال سپاهیان ایتالیا قرار گرفت. پس از پایان جنگ جهانی اول دولت‌های آزادمنش ایتالیا موافقت کردند که در طرابلسی غرب و سرانائیک زیر نظر دولت ایتالیا پارلمان محلی تشکیل گردد.

اروپا

آلبانی: کشور آلبانی تا سال ۱۹۱۲ جزو امپراتوری عثمانی بود که در سپتامبر همان سال دولت عثمانی به‌ناچار با تقاضای اهالی آلبانی مبنی بر خود مختاری آن کشور تسلیم اراده اهالی گردید و در سال ۱۹۱۳ ویلهلم تسوید که یکی از افراد خانواده‌های آلمان بود، به سلطنت آلبانی دعوت شد. او دعوت را اجابت کرد و در سال وارد آلبانی شد، لیکن در رفع مشکلات آن کشور موفق نگردید و به همین علت اندکی قبل از شروع جنگ جهانی اول، اسعد پاشا دیکتاتور آلبانی ویلهلم تسوید پادشاه آلبانی را بیرون کرد. به طور کلی در دومین جنگ بالکان و در جریان جنگ اول جهانی و بعد از آن، کشور آلبانی دستخوش هرج‌ومرج و نابسامانی شده بود. در سال ۱۹۲۰ م. با ایتالیا پیمانی بست و به عضویت جامعه ملل درآمد.

آلمان: دولت آلمان بعد از رسیدن به وحدت، به برقراری روابط صلح‌جویانه با همسایگان خود مایل بود. همان‌طور که میدانیم در این زمان صف آرایی کشورهای بزرگ اروپا در مقابل یکدیگر منجر به جنگ اول گردید (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) بایستی توجه داشت که سیاست تجاوز کارانه ویلهلم دوم در شعله‌ور کردن آتش جنگ بی تأثیر نبود. با وصف اینکه آلمان در سال ۱۹۱۴ م. در اوج قدرت بود، در سال ۱۹۱۸ رمقی نداشت. ویلهلم دوم که پادشاهی خود مختار بود، طرح سال ۱۹۱۷ رایش تاک را درباره صلح نپذیرفت و درصدد برآمد که جنگ را تا شکست یا پیروزی ادامه دهد. پس از شکست از متفقین در سال ۱۹۱۸ به کشور هلند گریخت و کمی بعد هم استعفا کرد و مخاصمات، ترک شد و در سال ۱۹۱۹ آلمان به شرایط سخت معاهده ورسای گردن نهاد و قانون اساسی جمهوری را که در وایمار طرح شده بود، پذیرفت و ابرت به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور آلمان در سال ۱۹۱۹ انتخاب شد. به موجب معاهده ورسای آلزاس ولرن از آلمان مجزا شد و به فرانسه ملحق شد.

اتریش: اتریش از سال ۱۲۷۶- ۱۹۱۸ م. در تصرف خاندان هابسبورگ بود. در سال ۱۹۱۴ ولیعهد اتریش، فرانسیس فردیناند به دست یکی از اهالی صربستان در شهر سارایوو پایتخت بوسنی کشته شد. اتریش بی‌درنگ اتمام حجتی برای صربستان فرستاد و از آن دولت خواست که در خاک صربستان به تحقیق درباره قتل ولیعهد بپردازد. امتناع صربستان منجر به جنگ جهانی اول شد. پس از استعفای دوازدهم نوامبر سال ۱۹۱۸ امپراتور فرانتس یوزف، مجلس مبعوثانی در اتریش تشکیل شد و تصمیم به تأسیس اتریش آلمانی به‌عنوان جزنی از آلمان بزرگ گرفت، ولی در دهم سپتامبر سال ۱۹۱۹ اتریش ناچار پیمان سن ژرمن آن لی (نام قریه‌ای نزدیک پاریس) را امضا کرد. به موجب آن گذشته از سپردن تمام ایالاتی که ساکنان آن‌ها غیر اتریشی بودند به ممالکی دیگر، متفقین مجارستان را هم از اتریش جدا ساختند و اتریش به مملکت بسیار کوچکی تبدیل شد. جمهوری اتریش از مواد خام و بازارهای سابق خود محروم و با هزاران نابسامانی اجتماعی دست به گریبان بود. کشمکش‌های احزاب سوسیالیست مسیحی و سوسیال دموکراتها شدت یافت. اسپانیا: در دوران سلطنت احمد شاه در اسپانیا الفونسوی سیزدهم سلطنت می‌کرد (۱۸۸۶ – ۱۹۳۱ م.)، اگر چه در جنگ جهانی اول اسپانیا بیطرفی خود را حفظ کرده بود، با مشکلات مالی مواجه شد. مضافا بر این با شکست‌هایی که در مراکش از دست ملیون مسلمان خورده بود، اوضاع سیاسی و اقتصادی مملکت رو به وخامت گذاشت. الفونسو که پادشاهی بی‌کفایت و عیاش بود، تصور می‌کرد که با تعویض پی‌درپی هیئت دولت، اصلاح امور کشور امکان‌پذیر است. به همین سبب از حکومت دیکتاتوری پریمو د ریورا پشتیبانی کرد. انگلستان: پادشاه انگلستان در این زمان جورج پنجم است (۱۹۱۰ – ۱۹۳۶ م.) وی دومین پسر ادوارد هفتم است که در سال ۱۹۱۱ م. تاج‌گذاری کرد و سپس از هندوستان دیدن نمود. در سال ۱۹۱۶ طی جنگ جهانی اول از القاب آلمانی خود صرفنظر کرد.

مطالب تاریخی بیشتر >  اتابکان فارس

در سال ۱۹۲۱ در نتیجه مذاکرات لوید جرج نخست‌وزیر انگلستان و دو والرا رهبر شین فین کشور آزاد ایرلند تشکیل گردید و عنوان دومینین امپراتوری بریتانیا را داشت. ایتالیا: شاه ایتالیا در این زمان ویکتور امانوئل سوم است (۱۹۰۰ – ۱۹۴۶ م.) اگر چه ایتالیا با آلمان و اتریش عضو اتحاد مثلث بود، در جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۵ م. در جبهه متفقین وارد جنگ شد و در کنفرانس صلح پاریس (۱۹۱۹ م.) تیرول جنوبی، تریست و بعضی از جزایر دالماسی به ایتالیا واگذار شد و این قسمتها به مراتب کمتر از آن بود که به وی وعده داده شده بود. تشنج و نارضاییهای سیاسی و اجتماعی منجر به پیدایش فاشیسم شد. رهبر حزب فاشیست بنیتو موسولینی در سال ۱۹۲۲ زمام امور را در دست گرفت. باواریا: شاه باواریا اوتوی اول است (۱۸۸۶ – ۱۹۱۳ م.) وی از سال ۱۸۷۲ م. دیوانه شد و نیابت سلطنت او را عمویش به عهده گرفت. در سال ۱۹۱۲ از سلطنت خلع شد و لوئی سوم به جایش نشست (۱۹۱۳ – ۱۹۱۸ م.) در جنگ جهانی اول بلژیک تحت اشغال آلمان‌ها بود ولیکن سپاه بلژیک تحت فرماندهی آلبر اول رهبر مقاومت بلژیک در مقابل تجاوز آلمان‌ها بود و همدوش سپاه متفقین با آلمان پیکار کرد. بلغارستان: شاه بلغارستان در این زمان فردیناند اول است که در سال ۱۹۱۲ م. اتحادیه‌ای با صربستان منعقد کرد و طولی نکشید کشورهای یونان و مونتنگرو نیز به آن ملحق شدند. متحدین با دولت عثمانی جنگیدند و پیروز شدند. دیری نگذشت که جنگ دیگری میان بلغارستان ازیک‌طرف و صربستان و رومانی و یونان و عثمانی از طرف دیگر درگرفت که بلغارستان به‌سختی شکست خورد و به موجب عهدنامه بخارست سال ۱۹۱۳ مقدونیه به یونان و صربستان واگذار شد. در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) به امید و آرزوی به دست آوردن سرزمین‌های ازدست‌رفته، از در سازش با متحدین درآمد و در سال ۱۹۱۵ به متفقین اعلان‌جنگ داد، ولی نقشه او نقش بر آب شد و با غلبه متفقین در سال ۱۹۱۸ فردیناند از روی ناچاری به نفع پسرش بوریس سوم استعفا کرد. در سال ۱۹۲۰ زمام حکومت بلغارستان در دست حزب دهقان و سوسیالیستها افتاد و یکی از رؤسای ایشان به نام استانبولینسکی به ریاست حکومت منصوب شد. این شخص اگر چه خود کمونیست نبود، پنهانی با کمونیستهای داخلی و به‌ویژه با حکومت اتحاد جماهیر شوروی ارتباط پیدا کرد و تا سال ۱۹۲۳ با وجود سلطنت بوریس در نهایت قدرت در بلغارستان حکومت کرد که در همین سال در نتیجه توطئه استامبولینسکی کشته شد و وزاری دولت او زندانی شدند.

پرتغال: پادشاه پرتغال در این زمان مانوئل دوم است (۱۹۰۸-۱۹۱۰ م.) در سال ۱۹۱۰ بر اثر انقلاب مردم، وی از سلطنت کناره‌گیری کرد و رژیم جمهوری بر قرار گردید. در نتیجه مانوئل و خانواده‌اش به انگلستان فرار کردند و بقیه عمر خود را در همان مملکت سپری کردند.

چکسلواکی: جمهوری چکسلواکی در سال ۱۹۱۸ م. در نتیجه تجزیه امپراتوری اتریش تأسیس شد. به این نحو که در سال ۱۹۱۸ متفقین در پاریس استقلال مملکت جدید التاسیس چکسلواکی را که از ایالات مراویا و سیلزیا و اسلوواکیا تشکیل شده بود به رسمیت شناختند. دیری نگذشت که ساکنان شهر پراگ به رهبری کرامارج بر مخدومان اتریشی خود شوریدند و آن‌ها را بیرون راندند. در نتیجه رهبر شورشیان قدرت را به گرفت و خلع شارل اول پادشاه اتریش و مجارستان را اعلام کرد. در سال دو هیئت یکی از طرف چکسلواک های مقیم پراگ و دیگری مرکب از همشهری‌های ایشان که مقیم پاریس بودند در شهر ژنو با یکدیگر ملاقات کردند. در همین محل اقدام به نوشتن قانون اساسی به تقلید از قانون اساسی ممالک متحده امریکای شمالی کردند و توماس ماساریک را که درگذشته در دانشگاه پراگ به تدریس فلسفه اشتغال داشت در سال ۱۹۱۸ موقتا به سمت ریاست جمهوری انتخاب کردند که انتخاب وی مجددا در سال ۱۹۲۰ صورت گرفت. دانمارک: پادشاه دانمارک در این زمان فردریک هشتم است (۱۹۰۶ – ۱۹۱۲ م.) بعد از وی یکی از پسرانش به نام کریستیان دهم جانشین او شد (۱۹۱۲ – ۱۹۴۴ م.) در سال ۱۹۲۰ شلسویک شمالی با برگزاری رفراندوم ضمیمه دانمارک شد. روسیه: در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸ م.) نیکولای دوم شخصا در جنگ شرکت جست و زمام امور را به ملکه خویش سپرد، در این هنگام نفوذ راسپوتین (راهب و حادثه جوی روسی، وی قدرت و نفوذی عجیب در نیکولای دوم تزار روسیه و زن او داشت. در غالب کارهای درباری دخالت داشت. او به دست شاهزاده یوسو پوف » به قتل رسید) در دربار تزار بیش از اندازه تحمل‌ناپذیر شد و همین امر سبب تزلزل پایه های قدرت نیکولا گردید. به همین دلیل پس از کشته شدن راسپوتین در سال ۱۹۱۶ دیگر قدرت آنچنانی برای حکمرانی نداشت. در سال ۱۹۱۷ انقلابیان وی را به استعفا از سلطنت مجبور کردند و سرانجام در سال ۱۹۱۸ با افراد خانواده‌اش به دست بلشویکها کشته شدند. لنین در سال ۱۹۱۷ قدرت را به دست گرفت و به‌عنوان نخست‌وزیر شوروی تا پایان عمر یعنی تا سال ۱۹۲۴ حکومت کرد. رومانی: پادشاه رومانی در این زمان کارول اول است (۱۸۸۱ – ۱۹۱۴ م.) بعد از وی فردیناند به سلطنت نشست (۱۹۱۴ – ۱۹۲۷ م.) در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) به متفقین پیوست. در سال ۱۹۲۲ تحت عنوان شاه رومانی بزرگ تاج‌گذاری کرد. در سال ۱۹۱۹ به کمک سپاهیان خود حکومت کمونیستی مجارستان را در هم شکست. سوئد: در دوران سلطنت احمد شاه، در سوئد گوستاو پنجم سلطنت می‌کرد (۱۹۰۷ – ۱۹۵۰ م.) گوستاو پنجم در هر دو جنگ جهانی اول و دوم سوئد را بی طرف نگاه داشت، با آن اوصاف به متفقین کمک‌های زیادی کرد. صربستان: پادشاه صربستان در این زمان پطر اول است (۱۹۰۳ – ۱۹۲۱ م.) وی فرمانروایی بسیار لایق بود، اما به علت بیماری نتوانست به سلطنت خود ادامه دهد. به همین علت پسرش الکساندر در سال ۱۹۱۸ م. نیابت سلطنت پدر را به عهده گرفت. وی در ایجاد وحدت بین اتباع خود از جمله اهالی صربستان و کرواسی و اسلوونیا که رقیب یکدیگر بودند، کوشش زیاد نمود. فرانسه: رئیس‌جمهور این زمان فرانسه، آرمان و فالیرو است (۱۹۰۶ – ۱۹۱۳ م.) در دوران ریاست جمهوری وی قانون تفکیک کلیسا از دولت اجرا شد و قضیه دریفوس خاتمه یافت. در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) فرانسه متحمل آسیب زیاد گردید. در کنفرانس صلح پاریس (۱۹۱۸ – ۱۹۱۹ م.) کلمانسو که نخست‌وزیر فرانسه بود، رقیب سرسخت ویلسن رئیس‌جمهور امریکا بود. وی معاهده ورسای سال ۱۹۱۹ م. را برای تأمین امنیت فرانسه کافی نمی‌دانست. در سال ۱۹۲۰ دشانلی به ریاست جمهوری انتخاب شد و بعد از چند ماه به سبب کسالت استعفا کرد. بعد از وی گاستون دو مرگ رئیس‌جمهور فرانسه شد (۱۹۲۴ – ۱۹۳۱ م.) فنلاند: در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ م. استقلال فنلاند توسط بلشویکها اعلان شد. در جنگ‌های داخلی که بین طرفداران روسیه و ملیون به رهبری مارشال مانرهیم درگرفت، ملیون به کمک سپاهیان آلمانی پیروز شدند و مانرهیم مدت کوتاهی نیابت سلطنت را به عهده داشت و در سال ۱۹۱۹ به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور انتخاب شد و در سال ۱۹۲۰ اتحاد جماهیر شوروی، استقلال فنلاند را به رسمیت شناخت. لهستان: رویای تجدید حیات ملی لهستان در جنگ اول جهانی (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) تحقق یافت. با شکست قدرتهای حاکم بر لهستان (روسیه، پروس، اتریش) و پیروزی متفقین، لهستان استقلال خود را بازیافت. در سال ۱۹۱۸ م. پیلسودسکی مارشال و سیاستمدار لهستانی فرماندهی ارتش لهستان را به دست گرفت. دیری نگذشت که این کشور را جمهوری مستقل اعلام کرد و خود در رأس آن قرار گرفت و به منظور تعیین مرزهای شرقی با روسیه جنگید. هر چند موفقیت چندانی عایدش نشد، بااین‌همه به موجب عهدنامه ریگا سال ۱۹۲۱ م. جنگ به نفع لهستان خاتمه یافت. در سال ۱۹۲۲ از مقام خود کناره‌گیری کرد. مجارستان: شاه مجارستان در این زمان فرانسواژوزف است (۱۸۶۷ – ۱۹۱۶ م.) در سال ۱۹۱۴ م. فرانتس فردیناند ولیعهد وی کشته شد که این حادثه جرقه‌ای برای شعله‌ور شدن جنگ جهانی اول شد. بعد از فرانسوا ژوزف، سلطنت مجارستان نصیب شارل چهارم شد (۱۹۱۶ – ۱۹۱۸ م.) که بعد از کشته شدن ولیعهد، وارث تاج‌وتخت شد. در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) سمت فرماندهی داشت. در سال ۱۹۱۸ پیشنهاد بلاشرط را پذیرفت و در همان سال از سلطنت استعفا کرد و در سال ۱۹۱۹ به اتفاق خانواده‌اش به سویس تبعید شد. پس از پیروزی سلطنت طلبان در سال ۱۹۲۰ به امید به دست آوردن تاج‌وتخت رهسپار مجارستان شد که توسط هورتی، دریاسالار مجارستان توقیف و به جزیره مادرا تبعید شد و در همان‌جا درگذشت. بعد از شارل در سال ۱۹۱۸ روسای مجارستان تحت رهبری کارولیکه یکی اشراف استقلال طلب بود درصدد جدا شدن از اتریش برآمدند. کارولی در همین سال اعلام کرد که امپراتور شارل، روسای مجار خود را از سوگند وفاداری که نسبت به وی خورده اند، آزاد ساخته و آن‌ها را در تعیین سرنوشت خویش مختار گذاشته است. طولی نکشید که مجارستان به صورت کشوری جمهوری درآمد و کارولی رئیس حکومت جدید شد. لیکن در سال ۱۹۱۹ کمونیستهای مجارستان که از این حادثه رضایت نداشتند، در بوداپست سربه شورش برداشتند و بلاکون رئیس آن‌ها به کمک بلشویکهای روسیه موفق به تأسیس حکومتی انقلابی در مجارستان شد، لیکن در همین گیرودار همسایگان مجارستان یعنی چک‌ها و رومانی‌ها و یوگوسلاوها، درصدد تقسیم مجارستان برآمدند و حتی رومانی‌ها به بوداپست لشکرکشی‌اند و کمونیستها را ازآنجا بیرون راندند.

مطالب تاریخی بیشتر >  قباد

نروژ: پادشاه نروژ در این زمان هاکون هفتم است (۱۹۰۵ – ۱۹۵۷ م.)

هلند: شاه هلند در این زمان ملکه ویلهمینا است (۱۸۹۰ – ۱۹۴۸ م.) که در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) بیطرفی هلند را حفظ کرد.

یوگوسلاوی: در پایان جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) کشوری به نام کشور پادشاهی کرواتها و اسلوونیها و صرب‌ها، تشکیل شد که قسمت‌های نامبرده بعدا کشور یوگوسلاوی خوانده شد فرمانروای آن پطر اول بود؛ که تا سال ۱۹۲۱ میلادی سلطنت کرد. بعد از وی پسرش الکساندر اول یا الکساندرکاراژرژویچ به سلطنت نشست (۱۹۲۱ – ۱۹۳۴ م.) وی از سال ۱۹۱۴ – ۱۹۱۹ میلادی فرمانده کل نیروهای صربستان بود. چون دریافته بود که اهالی صربستان و کرواسی و اسلوونیا رقیب یکدیگرند درصدد وحدت بین آن‌ها برآمد.

یونان: شاه یونان در این زمان ژرژ اول است (۱۸۶۳ – ۱۹۱۳ م.) در سال ۱۹۱۳ م. کشته شد و سلطنت به پسرش کتانتین اول رسید (۱۹۱۳ – ۱۹۱۷ م.) در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) به علت فشار متفقین بالاجبار از سلطنت کناره‌گیری کرد و پسرش الکساندر دوم در سال ۱۹۲۰ جانشین او شد و بعد از مرگ وی مجددا به سلطنت خوانده شد (۱۹۲۰ – ۱۹۲۲ م.) بار صف اینکه متفقین حمایت خود را با یونان قطع کرده بودند، جنگ با ترکیه را ادامه داد ولیکن بر اثر پیروزی ترکها در ازمیر مجددا از سلطنت خلع و تبعید گردید و بعد از وی ژرژ دوم پسر کنستانتین ارل و نوه ژرژ اول به سلطنت رسید.

امریکا

آرژانتین: در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ – ۱۹۱۸ م.) آرژانتین بی طرفی خود را حفظ کرد.

پرو: رئیس‌جمهور این زمان پرو، اگوستو برنادینولگیا، است (۱۹۰۸ – ۱۹۱۲ م.) (۱۹۱۹ – ۱۹۳۰ م.) سازشی که برای رفع اختلاف با شیلی به عمل آورد و بحران اقتصادی و اعمال مالی و سیاست دیکتاتوری خشن وی سبب سقوطش شد. مضافا بر این به سوءاستفاده از اموال دولت متهم شد و به زندان افتاد. کانادا: در سال ۱۹۱۴ م. هنگام وقوع جنگ جهانی اول کانادا به کمک انگلستان در جنگ شرکت جست و سربازان کانادایی در میدانهای جنگ دوش به دوش سربازان متفقین با متحدین جنگیدند. به همین علت کانادا در موقع بستن پیمان صلح در کنفرانس ورسای و بعدها در مجمع اتفاق ملل مانند یک دولت مستقل جداگانه شرکت نمود و در نتیجه از سابق نیز مستقل‌تر شد. مکزیکی: رئیس‌جمهور مکزیک در این زمان پورفریودیاس است که تا سال ۱۹۱۱ م. به حکومت دیکتاتوری خود ادامه داد. در دوران زمامداری وی درآمدهای ملی افزایش یافت و سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر شد، لیکن اوضاع اجتماعی به‌ویژه تعلیم و تربیت به حال رکود افتاد. در سال ۱۹۱۰ اهالی مکزیک به رهبری مادر و سیاستمدار مکزیکی علیه پورفیریودیاس شورش کردند و بعد از موفقیت، مادرو را به ریاست جمهوری برداشتند (۱۹۱۱ – ۱۹۱۳ م.) لیکن زمانی که قدرت را به دست گرفت، از عهده خواسته‌های انقلابیان برنیامد. در نتیجه بار دیگر جنگ‌های داخلی به رهبری مردانی چند شروع شد. قانون اساسی مبتنی بر اصلاحات در سال ۱۹۱۷ به تصویب رسید که هنوز هم قانون اساسی مکزیک، همان است. ممالک متحده امریکای شمالی: رئیس‌جمهور این زمان ممالک متحده امریکای شمالی، ویلیام هاوارد است (۱۹۰۹ – ۱۹۱۳ م.) وی به همان سیاست ضد تراست روزولت ادامه داد. بیست و هشتمین رئیس‌جمهور ممالک متحده امریکای شمالی، ویلسون، توماس، وودرو است (۱۹۱۳ – ۱۹۲۱ م.) وی ریاست دانشگاه پرینستن را در سالهای ۱۹۰۲ عهده داشت. در سال ۱۹۱۳ به‌عنوان رئیس‌جمهور امریکا شروع به یک سلسله اصلاحات نمود. جنگ جهانی اول در زمان ریاست جمهوری او شروع شد. ویلسون در آغاز جنگ بی طرف ماند، اما چون آلمان‌ها جنگ زیردریایی را شروع کردند، امریکا ناچار در سال ۱۹۱۷ وارد جنگ شد. ویلسون طرحی مشتمل بر ۱۴ ماده برای برقراری صلح پیشنهاد کرد و در کنفرانس صلح پاریس کوشش کرد که یک جامعه جهانی جدید که شالوده آن بر استقلال ملتها نهاده شده بود، بنا نهد؛ اما در این راه، توفیقی نیافت. در سال ۱۹۱۹ دچار سکته شد و چون سلامتی کامل خود را بازنیافت، باقی مدت ریاست جمهوری خود را دور از برخوردهای سیاسی سپری کرد بیست و نهمین رئیس‌جمهور امریکا، وارن گمیلیل هاردینگ (۱۹۲۱ – ۱۹۲۳ م.) است. در دوران ریاست جمهوری وی در دستگاه‌های دولتی حیف‌ومیل‌های زیادی شد. به همین علت دولت او از فاسدترین دولت‌های تاریخ کشورهای متحده امریکای شمالی است. بعد از درگذشت هاردینگ، معاونش کلوین کولیج به ریاست جمهوری رسید (۱۹۲۳ – ۱۹۲۹ م.) ونزوئلا: رئیس‌جمهور این زمان ونزوئلا سیپریانو کاسترو (۱۸۵۸ – ۱۹۲۶ م.) است. هائیتی: هائیتی از سال ۱۹۱۵ – ۱۹۳۴ م. عملاً تحت‌الحمایه ممالک متحده امریکای شمالی بود.

نقشه تاریخ ایران و جهان