سلسله آل بویه به دست سه برادر به نام‌های علی و حسن و احمد، فرزندان بویه ماهیگیر تشکیل شد. آل بویه از سلسله‌های معتبر ایرانی است که براثر انحطاط قدرت خلفا ظهور کرد و تا استقرار سلسله ترکان بر ایران تا قرن پنجم هجری دوام داشت. ابتدای قدرت این سلسله را باید از زمان ظهور مرداویج زیاری دانست؛ زیرا در همین زمان است که به‌فرمان وی علی ابتدا به حکومت کرج ابودلف منصوب شد و سپس به اصفهان تاخت. برادر دیگر علی یعنی حسن، ری و کاشان و اصفهان را تصرف کرد و بر عراق عجم حکومت یافت. احمد برادر کوچک‌تر بود که پس از تصرف کرمان در سال ۳۳۴ هجری به بغداد حمله برد. خلیفه وقت مستکفی‌بالله تسلیم گردید و احمد را به معزالدوله، علی را به عمادالدوله و حسن را به رکن الدوله ملقب گردانید. در حقیقت از این زمان به بعد، خلفای عباسی ازهرجهت مطیع پادشاهان آل بویه بودند. بعد از درگذشت معزالدوله و رکن الدوله، سلسله آل بویه به سه شعبه تقسیم شد:
الف- دیالمه فارس یعنی جانشینان عمادالدوله.
ب- دیالمه عراق و کرمان و خوزستان یعنی جانشینان معزالدوله.
ج- دیالمه ری و اصفهان یعنی جانشینان رکن‌الدوله.
الف- دیالمه فارس
اولین امیر دیلمی فارس، عمادالدوله است که در سال ۳۲۰ هجری بر فارس استیلا یافت. وی به دلیل نداشتن فرزند، عضدالدوله پسر بزرگ رکن الدوله را جانشین خود کرد. بعد از درگذشت عمادالدوله در سال ۳۳۸ هجری عضدالدوله به‌جای وی نشست. در سال ۳۵۷ هجری کرمان را تصرف و دایره متصرفات خود را تا نواحی جنوبی خلیج فارس و سرزمین عمان توسعه داد. سپس به جانب ری و همدان حرکت کرد. فخرالدوله که تاب مقاومت در خود نمی‌دید، به قابوس ابن وشمگیر پناهنده شد. در سال ۳۷۱ هجری عضدالدوله به گرگان، یعنی قلمرو قابوس تاخت. قابوس به اتفاق فخرالدوله گرگان را رها کردند و روی به جانب خراسان نهادند. عضدالدوله در سال ۳۷۹ هجری در بغداد درگذشت.
بعد از عضدالدوله فرزندش ابوکالیجار مرزبان ملقب به صمصام‌الدوله به‌جای پدر نشست. ولی با مخالفت یکی از برادران خود به نام شرف‌الدوله روبه‌رو شد. شرف‌الدوله بعد از غلبه بر صمصام‌الدوله در سال ۳۷۷ هجری با بدرالدین حسنویه در کرمانشاه جنگید و از او شکست خورد و در نتیجه بدرالدین بر قسمت مهمی از سرزمین عراق عجم مسلط شد. شرف‌الدوله در سال ۳۷۹ هجری درگذشت.
بعد از شرف‌الدوله فرزندش امیرعلی جانشین او شد، اما با مخالفت عمویان خود یعنی بهاءالدوله و صمصام‌الدوله مواجه شد. وی هرچند خود را در پناه بهاءالدوله قرار داد، طولی نکشید که به‌فرمان بهاءالدوله کشته شد. بهاءالدوله در سال ۳۸۰ هجری خوزستان را فتح کرد و بر برادر خود صمصام‌الدوله غلبه کرد. در اوایل سلطنت بهاءالدوله در سال ۳۷۹ هجری نواحی موصل از تصرف آل‌بویه خارج شد. طولی نکشید که در سال ۳۸۱ هجری کرمان نیز به تصرف امیر خلف ابن احمد صفاری درآمد. لیکن اندکی بعد بهاءالدوله موصل را در سال ۳۸۲ هجری و کرمان را در سال ۳۹۰ هجری مجدداً به تصرف خود درآورد. بهاءالدوله در سال ۴۰۳ هجری درگذشت.
سلطان‌الدوله
بعد از درگذشت بهاءالدوله، پسرش ابوشجاع ملقب به سلطان الدوله جانشین او شد. در سال ۴۱۱ هجری درنتیجه شورش سپاهیان بغداد، سلطان الدوله از کار برکنار شد و به‌جای او برادر کوچکش ابوعلی مشرف الدوله را به امیری انتخاب کردند.
ابوکالیجار مرزبان
با آنکه سلطان الدوله از امارت بغداد برکنار شد، قریب مدت سه سال دیگر بر فارس و قسمتی از خوزستان و کرمان حکومت کرد. وی در سال ۴۱۵ هجری درگذشت و پسرش به نام ابوکالیجار مرزبان به جای او نشست. مدعی ابوکالیجار مرزبان، در نواحی خوزستان و عراق، ابوطاهر جلال الدوله فرزند ابوعلی مشرف الدوله بود. کشمکش بین این دو بر سر تصرف اهواز و بغداد تا سال ۴۲۸ هجری باقی بود تا آنکه در این سال با یکدیگر صلح کردند. پس از مرگ جلال الدوله با اینکه عده زیادی از اهالی بغداد با پسرش الملک العزیز ابو منصور بیعت کردند، ابو کالیجار، سران سپاه او را با خود همدست کرد و جانشین جلال الدوله شد. فرمانروایی ابو کالیجار تا سال ۴۴۰ هجری طول کشید. در اواخر دوران حکمرانی خود زدوخوردهایی با افراد خاندان کاکویه و سران سلاجقه کرد، اما در همین ایام سلاجقه بر قسمت بزرگی از خاک ایران مسلط شدند. ابوکالیجار در سال ۴۳۹ هجری با طغرل سلجوقی صلح کرد. در حقیقت از این زمان به بعد، دیالمه فارس تحت تبعیت سلاجقه درآمدند.
ملک رحیم
بعد از درگذشت ابوکالیجار فرزندش ابونصر خسرو فیروز ملقب به ملک رحیم به‌جای او نشست، اما در ابتدای زمامداری با مخالفت برادران خود مواجه شد. در سال ۴۴۳ هجری ملک رحیم از سپاهیان طغرل شکست خورد و طولی نکشید که به اسارت طغرل سلجوقی درآمد. وی آخرین فرد از خاندان دیالمه فارس است. در حقیقت سال ۴۴۷ هجری را باید پایان حکومت این شعبه از دیالمه دانست.
نام امرای دیالمه فارس
۱. عمادالدوله ابوالحسن علی ابن بویه.
۲٫ عضدالدوله، ابو شجاع پناه خسرو ابن رکن‌الدوله.
۳٫ شرف‌الدوله، ابوالفوارس شیرذیل ابن عضدالدوله.
۴. صمصام‌الدوله، ابوکالیجار مرزبان ابن عضدالدوله
۵. بهاءالدوله، ابونصر ابن عضدالدوله
۶. سلطان‌الدوله، ابو شجاع این بهاءالدوله
۷. عمادالدوله، ابوکالیجار مرزبان ابن سلطان‌الدوله
۸٫ملک رحیم ابونصر خسرو پیروز ابن ابوکالیجار مرزبان
ب- دیالمه عراق و خوزستان
این شعبه از دیالمه عراق، یعنی معزالدوله و جانشینانش بر سرزمین‌های عراق عرب و خوزستان و کرمان حکومت می‌کردند. بعد از مرگ معزالدوله در سال ۳۵۶ هجری پسرش عزالدوله بختیار جانشین پدر شد. در سال ۳۶۷ هجری از عضدالدوله شکست خورد و کشته‌شد و متصرفاتش ضمیمه قلمرو عضدالدوله گردید. بر سر تصرف سرزمین‌های مذکور، جانشینان عضد الدوله تا سال ۴۴۸ هجری با یکدیگر همیشه اختلاف و درگیری داشتند.
ج – دیالمه ری و همدان و اصفهان
در تقسیم متصرفات فرزندان بویه، ری و همدان و اصفهان سهم رکن‌الدوله شد. وی در سال ۳۶۶ هجری قلمرو خود را بین فرزندان خویش بدین نحو تقسیم کرد: اصفهان را به مویدالدوله و ری و همدان را به فخرالدوله واگذاشت و به آنان سفارش کرد که همیشه و در همه حال از برادر بزرگ‌تر خود عضدالدوله که بر فارس و کرمان حکومت می‌کرد، اطاعت کنند.
مویدالدوله
در سال ۳۷۱ هجری مویدالدوله به‌فرمان عضدالدوله بنای تاخت‌وتاز را در قلمرو فخرالدوله گذاشت. نظر به اینکه فخرالدوله به قابوس ابن وشمگیر پناه برد، مویدالدوله به متصرفات قابوس تجاوز کرد و گذشته از سرزمین گرگان قسمتی از طبرستان را هم ضمیمه متصرفات خویش ساخت و تا سال ۳۷۲ هجری از طرف عضدالدوله بر تمام عراق عجم و گرگان و طبرستان حکومت می‌کرد. بعد از مرگ عضدالدوله سرزمین‌های مذکور به‌کلی مستقل شد. مویدالدوله بر اثر کفایت و کاردانی وزیر باتدبیر خود صاحب ابن عباد، امور قلمرو خود را به نحو احسن اداره می کرد.
فخرالدوله
بعد از درگذشت مویدالدوله، صاحب ابن عباد بزرگان کشور را بر آن داشت که در این زمان با سلطنت فخرالدوله که بزرگ خاندان آل بویه بود، موافقت کنند. فخرالدوله در سال ۳۷۳ هجری از نیشابور به جرجان آمد و زمام حکومت را در دست گرفت. صاحب ابن عباد، همچنان در مقام وزارت فخرالدوله باقی بود تا آنکه در ری درگذشت.
مجد الدوله
بعد از فخرالدوله پسرش ابوطالب رستم ملقب به مجدالدوله که بیش از چهار سال نداشت، جانشین او شد. به دلیل خردسالی، مادرش سیده خاتون زمام امور را در دست گرفت. مجدالدوله هنگامی که به حد رشد رسید، از فرمان مادر خود سر پیچید. سیده خاتون ابتدا به قلعه بطرک رفت و سپس رهسپار نواحی غربی ایران شد و در اثر مساعدت بدرالدین حسنویه، مجدالدوله را دستگیر و شمس‌الدوله را جانشین او کرد، اما طولی نکشید که با شمس‌الدوله نیز اختلاف پیدا کرد، او را به همدان فرستاد و مجدداً مجدالدوله را به امارت نشاند. مجدالدوله تا سال ۴۲۰ هجری در ری حکومت کرد. بعد از درگذشت مادرش سپاهیان از اطاعت او سرپیچی کردند. مجدالدوله به سلطان محمود غزنوی متوسل شد. محمود در سال ۴۲۰ هجری شخصاً به ری آمد و مجدالدوله را روانه غزنین کرد. در حقیقت با این عمل پایان فرمانروایی دیالمه ری و همدان را اعلام داشت.
شمس الدوله
شمس‌الدوله پسر دیگر فخرالدوله که بعد از مرگ پدر خود به فرمان مادرش سیده خاتون در همدان و کرمانشاه حکومت می‌کرد، در سال ۴۰۵ هجری قلمرو کردان حسنویه را نیز ضمیمه متصرفات خود کرد. اهمیت دوران فرمانروایی شمس‌الدوله در تاریخ ایران بیشتر بدان جهت است که مدتی وزارت او را حکیم و فیلسوف عالی‌قدر ایرانی ابو علی سینا به عهده داشت.
سماءالدوله
آخرین فرد دیالمه همدان سماءالدوله پسر شمس‌الدوله است. وی در سال ۴۱۴ هجری برای تصرف بروجرد بدان ناحیه تاخت. حاکم آن محل از علاءالدوله حاکم اصفهان یاری خواست. علاءالدوله به همدان لشکر کشید و سماءالدوله را دستگیر کرد. حکومت این شعبه نیز که در همدان فرمانروایی داشتند، در سال ۴۱۴ هجری پایان یافت. قلمرو حکومت سلسله آل‌بویه، گیلان، ری، همدان، فارس، اصفهان، کرمان و خوزستان بود.